Trí thức trùm chăn

Lên mạng mấy ngày nay. Dù dửng dưng mấy cũng bị hút vào cái chuyện Trí thức này. Bàn luận quanh chuyện bài phỏng vấn của NBC thì có quá nhiều người nói. Mình có nói thêm cũng chẳng bõ bèn gì. Nhưng đọc bài ở bên blog của Lừng. Tranh luận tí:
Theo Lừng thì: Hiểu nôm na nhất thì trí thức là những người xả thân cho sự nghiệp làm giàu cho tri thức nhân loại (life of mind, meaning the pleasure in intellectual stimulation), cho cái sự biết và sự hiểu (knowing and understanding) 
Nói như vậy là đúng. Nhưng nó không phù hợp. Vì quá đơn giản. Nếu không nói là quá cũ. Nó hoàn toàn không mang một chút gì hơi thở của thời đại. Thời của internet. Thời mà xã hội tặng không cho anh cái label với giá rất cao. Nhãn trí thức.
Vẫn biết rằng một cộng một bằng hai. Nhưng lập luận "trí thức là người lao động trí óc" nghe không ổn. Đặc biệt với những người nổi tiếng, có tầm ảnh hưởng ít nhiều thì lối hiểu quá sơ sài đó phải cần được tránh khi nói về những chuyện liên quan đến xã hội hiện đại.
Mà đôi khi một lập luận không ổn sẽ có thể mở đường cho hàng loạt cách định nghĩa chung chung, cách hiểu nôm na được kéo theo. Đại loại như người đi học là người có giáo dục. Ai mà cãi được với những lập luận gàn kiểu này?
Hơn nữa, một khi anh tự phân biệt mình là người lao động trí óc. Yêu cầu được đánh giá mình theo sản phẩm làm ra dựa trên cái công việc hết sức trí não của mình. Tức là thuộc diện tầng lớp lao động cổ trắng. Khác với diện lao động chân tay - loại cổ xanh. Vậy thì xài từ trí thức làm chi cho nó sang! Đừng nói tới cái chữ trí thức cộng đồng (public intellctuals) cho nó to tát!

Bây giờ mà đu theo cái định nghĩa trí thức là gì? Dựa vào vai trò, dựa vào phẩm chất, hay dựa vào tính chất... blah, blah.. để mà xác định cho thiệt chính xác trí thức là gì? Trí thức, anh là ai? Là cái giống đực hay giống cái, le hay la... thì có mà cãi nhau "tới Tết Congo".
Chưa kể, ở Việt Nam bây giờ có thêm khái niệm "trí thức trùm chăn". Ai hiểu nó là gì không? Cái này là ngôn ngữ cũng thuộc dạng mưng mủ. Chưa có trong sách vở. Không khéo chính mấy bác trùm chăn lại phải soạn thảo cả một định nghĩa dài để đưa nó vào trong từ điển.

Mình nghĩ, tiếng nói của trí thức trước những điều xấu, trước những cái ác của xã hội không phải là tiêu chí hay là chỉ tiêu đánh giá trí thức. Mà chính đó là lương tri. Chiến tranh VN kết thúc cũng nhờ những tiếng nói lương tâm thời đại này. Chớ vội quên!

Hiện tại, xã hội VN có rất nhiều người dị ứng với cái chữ phản biện xã hội. Với lực lượng cầm quyền thì dùng phương pháp cả vú lấp miệng em. Cứ quăng ra cái chữ chủ trương rồi bắt dân è cổ ra làm. Người khác thấy vô lý, nói ra điều nghịch tai thì bị ghép vào tội phản động.
Tiếng nói phản kháng được xếp vào lực lượng tiến bộ. Không thấy sao? Xã hội đi lên, tính trì trệ bảo thủ bị đẩy lùi là nhờ vào ý thức phản kháng.
Lên tiếng chỉ trích những người phản biện xã hội là thế này thế nọ. Cũng được. Nhưng phải công nhận họ là những người không mải mê suy tính hơn thua cái nào là lợi cho mình, cái nào là hại cho nhóm của mình. Họ có thể không phải là trí thức đỗ đạt. Nhưng họ biết nhiệm vụ của một người biết chút ít kiến thức. Đó là nói lên sự thật.
Riêng trí thức đỗ đạt. Đi Tây về Tàu. Có được quá trình đào tạo tốt. Có được mối quan hệ rộng. Có được môi trường làm việc đầy tính chuyên nghiệp... Nói chung là rất thuận lợi trong việc nếu họ muốn nói lên sự thật. Nhưng mà không nói lên sự thật thì quả là điều tệ hại.

Trí thức trùm chăn thì chưa ai định nghĩa nhưng xã hội trùm chăn thì có rồi. Một xã hội trùm chăn trông nó như thế nào thì rõ ràng ai cũng biết rồi đó!