Phản bội và Hèn đại nhân

Nhảm Biên tập trong đợt biểu tình tập 1

Đi làm về. Đang loay hoay thì nhận được message: Denny's tối nay 9h nghe! Bốc phôn gọi ngược lại hỏi có chuyện gì? Trời, chuyện như vậy mà đợi 9h cái gì. Bây giờ luôn đi! OK?
Bước vô quán là thấy mr. Nhảm ngồi đó với cái laptop. Hỏi: anh Nhiên đang làm gì đó? Chơi game à? Không. Đang kiếm job. Xong!

Trong làng báo ở hải ngoại, Người Việt là tờ nhật báo lớn nhất về quy mô. Vượt ra hẳn khu vực quận Cam, vùng Nam California, và nói không ngoa thì đó là tờ báo đứng đầu về chất lượng so với nhiều tờ báo tiếng Việt ở trời Âu, trời Mỹ. Tờ Người Việt có tiếng tăm là nhờ đội ngũ phóng viên giỏi.
Trong lúc nhóm chúng tôi ngồi ở Denny's thì Ban lãnh đạo tờ NV cũng đang họp để ra quyết định đuổi việc mr. Nhảm - Tổng Biên Tập, một người làm báo có nghề, phải nói là rất giỏi của họ.
Dù chức vụ của mr. Nhảm trong tờ NV lúc này là phụ tá chủ bút. Không biết ai đã đẻ ra cái danh hiệu này mà khi nghe tạo cảm giác rằng làm người phụ tá là người làm chân sai vặt. Ví dụ như phụ tá giám đốc, phụ tá chủ nhiệm... những vị trí này rõ ràng là sai vặt, giám đốc, chủ nhiệm chắc chắn là không phải rồi, nghe rất là hữu danh vô thực.
Tôi thường gọi anh Nhiên là ông Nhảm biên tập. Vì nó hài hài cho nó hậu hiện đại, và đúng thực cái công việc khá bận rộn bài vở trong vai trò của Tổng biên tập của một tòa báo. Nhưng thôi, chuyện chức danh chữ nghĩa dành cho những người nào thích danh.

Nhớ cách đây 5-6 năm trước, đọc quảng cáo thấy báo NV có tuyển. Đâm đơn vô chờ cả tháng không thấy trả lời. Đang lang thang bên Minnesota thì nhận được điện thoại gọi về phỏng vấn.
- Anh cho em mấy ngày được không?
- Được. Về trước thứ Bảy là được.
Lật đật bay về gặp mr. Nhảm. Xem tướng xem tá, hỏi loanh quanh vài câu trong đó có câu này làm mình nhớ hoài.
-Thanh trước đây đang làm gì mà bị thất nghiệp?
- Dạ, làm hãng DVD. Cuối năm ế hàng quá nên chủ cho nghỉ.
- Cái máy nó ra làm sao? Mình tả và nói sơ qua về nguyên tắc vận hành máy cho người nghe dễ hình dung. Hỏi tiếp: Thế có biết cách nào để phân biệt đĩa lậu và đĩa thật trên thị trường không?
- Dạ biết chứ!
Nghe trình bày xong. Ok, good! Đi vào trong này để xem lòng vòng cho biết tòa báo.

Khi ra về, nghĩ trong bụng cha này biết đặt câu hỏi và cách khai thác thông tin rất giỏi. Đặc biệt là câu hỏi phân biệt đĩa DVD. Mang tính trắc nghiệm nghề nghiệp. Nếu không trả lời được câu này, có nghĩa là việc trước mình làm mà không biết gì, thì việc làm sau cũng sẽ không có cửa. Cuộc phỏng vấn gọn nhẹ. Qua được cửa. Done!

Cách đây 5 - 7 năm trước, những tờ báo tiếng Việt online ở hải ngoại rất tệ. Click vào thấy rất nghèo nàn, kể cả báo NV. Trong khi đó báo chí mạng trong nước đóng mở ào ào. Đem ý kiến này trao đổi với anh em trong những buổi trà dư tửu hậu, nhậu nhẹt bạn bè. Phóng viên học việc mà ý kiến ý cò cái giề? Lãnh đạo tờ NV lúc đó chỉ quan tâm đến bao nhiêu trang quảng cáo trên báo giấy. Mất quảng cáo. Báo chết. Người đi theo. Hehehe..

Vô làm được mấy tháng. Quit job. Mặc dù không trực tiếp làm sếp hướng dẫn, nhưng tôi học từ mr. Nhảm được nhiều điều. Cách chụp hình cho báo chí, cách lấy tin, cách viết và biên tập tin làm sao mà khi đưa lên thì sếp chỉ đọc qua mà không mất thì giờ để cả hai cùng khỏe mà về sớm...
Phải nói rằng đây là một trong những giai đoạn rất khó quên để tôi có được tình cảm của rất nhiều bạn bè, nhiều anh em, mà bây giờ vẫn tiếp tục duy trì, khi sống quá xa nhà ở bên này.

Một- hai năm sau, tờ NV có thay đổi lớn. Fired tập 1 diễn ra. Chủ đề "Thủy Chậu". Mr. Nhảm got fired. Cộng đồng biểu tình gọi mr. Nhảm là kẻ phản bội. Chú Vũ Ánh, lúc đó làm chủ bút. Chịu trách nhiệm, ông già tuyên bố từ chức một cách hiên ngang. Cả Bolsa rần rần cờ vàng. Tờ NV mất dần nhân sự. Kinh tế down. Không khí ảm đạm. Báo chí quận Cam mang gương mặt của bánh bao chiều.

Sếp mới về, cách mạng đường lối. Những người làm báo giỏi được trọng dụng. Mr. Nhảm quay lại với chức vụ Tổng biên tập. Tờ NV không những lấy được sự tin cậy mà phát triển uy thế mạnh hơn nhờ những thay đổi phù hợp với nhu cầu phát triển của xã hội online. Báo Người Việt không chỉ giới hạn ở Quận Cam mà Âu, Á tìm đọc rất nhiều.  Bốn năm khởi sắc.

Mr. Nhảm phạm mistake. Ban lãnh đạo báo NV đã ra quyết định đuổi việc. Got fired tập 2 bắt đầu. Nhiều người bi quan cho tình hình ảm đạm như phần một sẽ tái diễn. Không bao giờ xảy ra. Vì Ban lãnh đạo công ty NV đã đi trước một bước bằng một động thái rất hèn nhát. Đuổi người trước khi xảy ra động tĩnh. Không muốn cờ vàng tập trung ầm ĩ ở cổng công ty. Mất phụ tá này thì kiếm phụ tá khác. Cần phải bảo vệ những ông chủ. Những hèn đại nhân.

Một số người cho rằng đây là business. Kinh doanh mà không có khách hàng thì cạp đất mà ăn à? Oh, yeah! Nhưng kinh doanh báo chí khác với mở nhà hàng bán bún bò Huế hoặc bán Mỹ tho hủ tiếu chứ! Bán báo, không đơn giản là bán sản phẩm mà kèm luôn cả cái tinh thần và nhân cách của tờ báo đó. Không chấp nhận cách làm báo lá cải, phê phán chế độ độc tài trong đó báo chí được xem là công cụ, là lề phải... vậy liệu tờ Người Việt có xét lại tinh thần và lối xử sự của mình phù hợp với tu chính án số một theo Hiến Pháp của Hoa Kỳ, mà họ cho vẽ tranh và treo ngay bên trên lối cửa chính ra vào của tòa soạn, hay không?
Tự do ngôn luận trong một xã hội thượng tôn luật pháp là chiếc kiếm sắc đầy quyền lực để mọi người dân ở Hoa Kỳ dùng nó chống lại sự đặc quyền, đặc lợi trong một chế độ dân chủ. Thế nhưng, chiếc kiếm sắc ấy đã bị Ban Lãnh đạo công ty báo Người Việt rút ra đâm vào lưng Tổng biên tập, rồi quỳ gối dâng tặng cho một số nhóm người và rón rén rút êm bằng cách khép nép đi theo lề bên phải vì quyền lợi của riêng mình.
Trong nước đang biểu tình ầm ầm chống Trung Quốc và chế độ độc tài đặc quyền, đặc lợi. Tờ Người Việt đang cổ xúy cái tinh thần quật khởi đó để mong giúp được chút gì cho người dân trong nước, những người đang cố lấn từng chút một trên bước đường kiếm tìm những mẩu không khí tự do. Nhưng ở hải ngoại thì tờ Người Việt lại né biểu tình. Run sợ và trở nên hèn nhát!

Báo chí sống nhờ quảng cáo. Một vài năm đầu khởi sự gian nan, làm báo kiếm được mẩu quảng cáo của khách hàng như bắt được vàng. Uy tín và thanh thế được nâng lên bởi cách làm báo của những người tiền nhiệm có nhân cách. Làm báo vì yêu nghề. Trốn thoát tìm đến xứ tự do để được tự do làm báo. Quảng cáo có được là quảng cáo sạch. Đồng tiền sạch. Không giành giật. Trải qua bao nhiêu năm. Tờ Người Việt lớn mạnh không ngừng. Bây giờ có thể tự hào là một đại ca trong làng báo hải ngoại. Nhưng vẫn cái lối tư duy làm báo rất cũ. Vẫn làm báo để kiếm quảng cáo. Cho nên có thể trảm tướng, hèn hạ chém người làm lăn lóc. Những mẩu quảng cáo bây giờ phải giành giật. Khổ thật. Tội nghiệp thật. Và hèn thật.

Thử nghĩ, liệu cái "cộng đồng" mà tờ Người Việt đứng ra quỳ gối có phải là khách hàng đem lại nguồn sống cho tờ báo hay không? Chắc chắn là không. Hơn nữa, thị phần quảng cáo vùng Orange County, Los Angeles, xa hơn chút nữa là Riverside, San Diego nó vẫn mãi là vậy. Vốn định hình và chia phần cho từng ấy tờ báo. Cạnh tranh về mặt kinh doanh không phải là lấn nhau, giành cắn nhau miếng bánh trong thị phần khách hàng quảng cáo. Liệu sau sự kiện này thì quảng cáo sẽ nhiều hơn chăng?

Ở trong nước, báo chí vốn đã bị điều khiển bởi cơ chế độc tôn tư tưởng. Mặt khác lại dành sức để lấn, và đánh nhau trong một cái lề bên phải chật hẹp nên thiếu đi sức mạnh đoàn kết và phần nào mất khả năng báo chí của mình. Ra hải ngoại phải khá lên chứ. Nhưng không. Đâm lưng chiến sĩ vẫn còn. Và đi bòn quảng cáo theo đường đầu gối.  Hèn!
Vì sao hèn? Vì tờ Người Việt đã mặc áo giáp nhưng khi xông trận vẫn bỏ của chạy lấy người. "Các bài viết đăng tải trên phụ trang Diễn Ðàn Người Việt không nhất thiết phản ảnh quan điểm của Nhật Báo Người Việt, mà chỉ là quan điểm riêng của từng tác giả". Mr. Nhảm không được mặc áo giáp và đã bị lãnh đạo tờ Người Việt thọc lưỡi kiếm hèn hạ xuyên ngang hông.

Quảng cáo không biết có tăng không? Nhưng lối xử xự thì quá hèn. Đến bây giờ mà vẫn xun xoe sáo ngữ "tự do ngôn luận" thì rõ ràng là quá tồi và shame on you, những ông chủ của tờ Người Việt!